مهندس مسعود قاسمزاده – عضو هیات علمی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن

چکیده

یکی از ملزومات رشد و توسع? جامعه، تامین بستر کالبدی مناسب درجهت ایجاد فرصتهای برابر برای همه افراد و اقشار آن جامعه به منظور تحرک و جابجایی در سطح شهر و دسترسی فردی به فضاهای عمومی و شهری است . اما مشاهده میکنیم که نابسـامانیهـا و کاسـتیهـای قـابل ملاحظـه در وضعیت کالبدی و فیزیکی شهرهای موجود، دسترسی آسان و استفاده مفید از امکانـات فضاهای شهری و ساختمانهای عمومی را برای اغلب مردم محدود و در برخی موارد برای اقشار وسیعی از جامعه که به دلایل مختلف دچار ناتوانی یا کم توانیهای حرکتی هستند، غیر ممکن مینماید.

ایـن امر در بسیاری موارد موجب بروز شرایط بحرانیتر برای افرادی میشود که دارای ناتوانی بیشتری در تحرک میباشند . بـه گونـهای کـه ایـن افـراد قـادر نیستند بدون کمک سایرین ، به صورت عادلانه و محترمانه و بدون آنکه دچار لطم? روحی و اجتماعـی شـوند به تردد در سطح شهر پرداخته و نیازها و حوایج خود را مرتفع سازن د. این در حالیست که اصولاً یکی از حقوق غـیرقابل انکـار انسـانهـا، لـزوم حفـظ اسـتقلال و احـترام آنان در دسترسی به انواع خدمات، ساختمانها و محیطهای شه ری میباشد.

در ایـن مقالـه ضـمن بیان ضرورت پرداختن به کلی? شرایط لازم برای تامین فضای قابل دسترس برای همه ازجمله شر ایط کارکـردی و تامیـن انـدازه هـای لازم برای فضاها و مسیرهای تردد ، برروی موانع تردد و دسترس به ساختمانها متمرکز شده و پس از بررسی دقیقتر آنها مصادیق و روشهای پیشگیری از موانع برساس ضو ابط مصوب شورایعالی شهرسازی و معماری معرفی خواهد گردید.

کلیات

منظور از فضا یا ساختمان قابل دسترس در " ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی " ، فضـا یـا سـاختمانی اسـت کـه اسـتفاده مسـتقل کلـیه افراد از آن فضا و تجهیزات معماری درون آن امکانپذیر باشد و به جز ممانعتهای امنیتی یا مالکیتی، هیچگونه مانع حرکتی برای دسترس به آن ساختمان یا فضا وجود نداشته باشد.

توانایـی و قابلیـتهای حرکتـی و جسـمی افـراد هر جامعه یکسان نیست . دلایل متفاوت ازجمله بروز سوانح، بیماری و حتی شـیو?? زندگـی موجب بروز کم توانی یا ناتوانیهایی در افراد مختلف میشود . بنابراین کم توانی و ناتوانی جسمی وضعیتی است کـه برای هرفرد جامعه بهصورت بالقوه وجود دارد و تقریباً همه مردم یک جامعه به مقادیر متفاوت دچار آن میباشند . اما نباید این محدودیتها موجب منفعل شدن آنان یا قطع مشارکت افراد در امور جامعه شود.

بدینترتیب هدف از قابل دسترس بودن ساختمانها و فضاهای عمومی، تامین فرصت برای همه اقشار جامعه فارغ از ناتوانیها و محدودیـتهای حرکتـی آنهـا درجهت امکانپذیری حرکت و جابجایی مستقل در سطح شهر و دسترسی عادلانه و محترمانه به سـاختمانهـا و تجهـیزات شـهری اسـت تـا هـیچکس تـنها بـه دلیل کم توانی یا ناتوانی جسمی از دسترسی به ساختمانها و تجهیزات عمومی بازنمانده و بتواند در امور اجتماعی و اقتصادی جامعه خود مشارکت نماید.

در این رابطه، وجود انواع موانع فیزیکی و یا عدم پیشبینی شرایط طراحی مناسب در مسیرهای تردد و دسترسیها موجب مـیشود اغلب مردمی که تا اندازهای دچار ناتوانی درحرکت میباشند، از خروج از ساختمان خود، دسترسی به تجهیزات شهری یا ورود به ساختمانهای عمومی و استفاده ازآنها باز بمانند و درهمان اولین قدمها از ادامه حرکت مأیوس و ناامید گردند. شـناخت و طبقهبندی موانع فیزیکی در تردد دسترسی افراد، طراحان و برنامهریزان را یاری مینماید تا د رجستجوی علل و عوامل ایجاد آنها بوده و به چارهجویی بهمنظور جلوگیری از بوجود آمدن چنین موانعی از طریق تدوین و ابلاغ ضوابط و مقررات طراحی بپردازند.

مقالـ? حاضـر بـه مـنزل? بخشی از این بررسیها به صورت متمرکزتر بر موانع تردد و ورود و خروج از ساختمانها و فضاهای عمومی و روشهای پیشگیری از ایجاد آنها در طراحی پرداخته است.

#کاشی سنتی