پیشینه هنر کاشیکاری در ایران به تمدن های قبل از اسالم باز می گردد؛ گرچه اوج این هنر را می توان در سده های 4 و 3 هـ.ق مشاهده کرد. هنر کاشیکاری بعد از اسالم و به خصوص بعد از حمله مغول موجب تحولی تازه در تزئین مساجد شد. در قرون اولیه استفاده از کاشی در تزئینات معماری مرسوم نبود، ولی از حدود قرن 1 هـ. ق)دوره سلجوقی( استفاده از کاشی در زمینه های آجری و اغلب به رنگ فیروزه ای معمول شد. در دوره ایلخانی کاشی صدف دار یا مینایی و کاشی های ستاره ای که در فواصل آن لوحه های صلیبی شکلی به کار می رفت، مورد استفاده قرار گرفت. این روند رو به رشد در دوره تیموری به پوشش کامل بنا منجر شد. دوره تیموری دوره اوج و تکامل هنر سفال و موزاییک یا کاشی معرق است.)سلیمانی، 1946 :6 )کاشیکاری در ایران از مهم ترین مظاهر بروز مفاهیم معنوی و عرفانی در هنر به شمار می رود که درتزئینات مساجد و اماکن مذهبی رکن اصلی را ایفا می کند. این هنر در ایران از آجرهای لعاب دار ساده آبی رنگ در قرن 6 هـ.ق شروع شد و با تکامل به خلق کاشی های زرین فام هفت رنگ و مینایی و سپس شکل گیری کاشی های معرق )که نقطه اوج آن را می توان در دوره تیموریان دید( و شیو?? هفت رنگ منجر گردید.)جمالی، مراثی، 1931 :41 )در زمان تیموریان کاشی معرق که به گل و بوته شهرت داشت و نزد اروپاییان به موزاییک شهرت داشت، پدید آمد که البته این کاشی، تکنیک وقت گیری بود، ولی از نظر درجه استحکام و زیبایی از کاشی های دیگر برتر بود. رنگ های به کار رفته در این کاشی ها شامل سفید، آبی تیره و سبز و پرتغالی و آبی فیروزه ای بود. در زمان صفویان کاشی هفت رنگ به اوج خود رسید.)روزنامه آفرینش: 1944 )کاشی های هفت رنگ به علت سریع االجرا بودن به سرعت رواج یافت و تا دوره قاجار برای تزئین مساجد نقش به سزایی ایفا کرده است. تزئین یکی از عوامل مهم در معماری ایران است که نمای ساختمان را از حالت خشک و بی روح خارج می کند و به آن هویت و ویژگی خاصی می دهد.)جمالی، مراثی، در بناها گاهی تلفیقی از هفت رنگ و معرق به کار می رفت مانند مسجد شیخ لطف اهلل و مسجد شاه. مدارس و مساجد صفویه با پوشش کاشی در داخل و خارج تزئین می شد، طرح های اسلیمی و ختایی از طرح های مرسوم بر روی کاشی هفت رنگ بود.همچنین نقوشی مانند منظره و به تصویر کشیدن افرادی در باغ و جنگیدن حیوانات از جمله نقش های مورد استفاده در کاشی هفت رنگ بود. در زمان صفویه شیوه نگارش نسخ و ثلث بود.(روزنامه آفرینش: 1944 )از دوره صفویه، نوشته های تزئینی به شیوه های نسخ و ثلث تغییر یافت و بسیاری از بناهای مذهبی مانند مساجد و مقابر با دارا بودن تزئینات کاشیکاری گوناگون ساده، معرق و هفت رنگ شیوه های متفاوت نگارش را نمایش می دهند و نام هنرمندان خوشنویسی چون علیرضا عباسی، شمس الدین تبریزی، استاد حسن بنا، باقر بنا، محمد رضا امامی، عبدالباقی تبریزی و محمد صالح اصفهانی که آثارشان بر روی کاشی های مختلف شکل گرفته و معماری اسالمی ایران را شکوهی خاص بخشیده همچون هنرشان جاویدان خواهد ماند.)عباسیان، 1963 :162 )در مساجد اصفهان سه قسم کاشی وجود دارد: 1.کاشی یک رنگ، 2.کاشی های الوان که به قطعات کوچک بریده و آنها را طبق نقشه میان یکدیگر و پهلوی هم متصل ساخته اند و در حال حاضر آن را کاشی موزاییک می نامند )قطعات ریز کاشی را وارونه، به ترتیب نقشه و طرح به هم وصل کرده، پشت آنها را با گچ پُر می کنند و وقتی گچ محکم شد آن را روی بنا نصب می کنند(. 9.کاشی هفت رنگ )روی کاشی ساده را نقشه ای به رنگ های مختلف نقاشی و روی آن را لعاب می دهند و در کوره می پزند(. ساختن سردرهای بزرگ با کاشی های شفاف در این دوره بسیار ترقی کرده است و زیر نیم گنبد این قبیل سردرها با مقرنس آرایش داده می شده است و تزئین مقرنس ها با کاشی های معرق وسیله خوبی برای هنرنمایی استادان این فن و توجه به تناسب قطعات مقرنس بوده است. غیر از کاشیکاری های شگفت آور مساجد اصفهان کاشی های مقبره میربزرگ در آمل مازندران و قصر شاه عباس در اشرف مازندران )نزدیکی بهشهر( و کاشیکاری های حرم مشهد از آثار بهترین کاشی های عصر صفوی بوده است.(سپنتا، 1919 :61 )در دوران صفوی نمای بیرونی و درونی مسجدها و مدارس، عموماً با کاشیکاری تزئین و پوشش داده می شد. در آن دوره از کاشی های هفت رنگ و معرق استفاده می شد. در مسجد شیخ لطف اهلل به سال 1602م/1010هـ.ق در شرق میدان نقش جهان اصفهان، از کاشی های هفت رنگ و معرق در گونه های مختلف تزئینات داخلی استفاده شده است. کتیبه ها با کاشی معرق و طرح های بزرگ اسلیمی همراه با ترنج ها در معرق ها تزئین شده است.

کاشی مراکشی